‘Tien guldens, meer kan ik u niet geven.’ Ze ademt een keer hoorbaar in. ‘Het is dat haar vader het zo graag wil.’
Johannes aarzelt even, maar knikt dan. Doorgaans vraagt hij meer voor een portret. Hij weet echter dat het er de tijden niet naar zijn om werk te weigeren.
‘Toe, geef die meneer eens een hand.’ De vrouw duwt het meisje naar voren. Een zachte hand wordt voorzichtig in de zijne gelegd.
‘Johannes Vermeer,’ stelt hij zich voor.
Het meisje kijkt weg.
‘Doe geen moeite, ze praat niet.’
Johannes kijkt de vrouw even aan, wat ze blijkbaar opvat als een vraag.
‘Tot haar zesde heeft ze gesproken maar toen gebeurde er iets – niemand weet wat, en van het een op het andere moment zweeg ze.’ Ze haalt haar schouders op.
Als de vrouw is vertrokken, gebaart Johannes naar het krukje onder het hoge zijraam. Hij heeft bedacht dat hij het meisje in het halflicht wil schilderen: helder licht aan de ene zijde van haar gezicht, schaduw aan de andere. Alsof ze het aanvoelt, gaat ze direct in de juiste houding zitten. Ze schikt het kapje op haar hoofd terwijl Johannes zijn penselen pakt en de eerste contouren opzet. Gelaten staart ze naar een punt achter hem. Soms voelt hij hoe ze hem observeert wanneer hij zijn aandacht bij het doek heeft. Johannes vraagt zich af wat er toch met haar gebeurd is dat ze haar spraak verloren is.
‘Heb je het niet te koud daar bij het raam?’ vraagt hij.
Ze schudt haar hoofd.
‘Hoe oud ben je?’
Een kort schouderophalen, alsof het hem niet aangaat.
Gelijk heeft ze, denkt Johannes. Zwijgen heeft zijn voordelen, niemand verwacht iets van je. Veel van zijn klanten zijn mensen die nogal vol zijn van zichzelf en allerlei eisen stellen. De neus mag niet te geprononceerd, is de belichting wel flatteus? Om tijd en stilte te doden wordt hij vergast op de laatste nieuwtjes. Mientje is er vandoor met de knecht, Hans heeft al zijn geld verspeeld met dobbelen. Het gaat zijn ene oor in, het andere uit.
Meer dan ooit is Johannes zich nu bewust van het geluid van zijn penseel over het doek, een prettig geluid. Na een tijdje pakt hij een homp brood en neemt er een hap van, gedachteloos. Haar ogen volgen hem.
‘Honger?’ vraagt hij.
Ze knikt en slaat de ogen weer neer. Johannes geeft haar de helft.
In stilte geniet hij, van geluiden die hem normaal niet opvallen, van het zonlicht dat haar in een hoek van 45 graden beschijnt, en hoe het haar twee gezichten geeft. Hij lacht, net op een moment dat zij hem aankijkt. Onwennig lacht ze terug. Daarna gebeurt het opnieuw, alsof ze was vergeten dat ze het kon. En nog een paar keer, steeds langer. Als Johannes haar vraagt om even te gaan verzitten of haar kin wat hoger te houden, geeft ze daar met een kleine glimlach gehoor aan. Waren al zijn klanten maar zo. En met dit prachtige schepseltje voert hij mooiere conversaties dan met de meesten van hen.
Hij deelt nog een stuk brood, met kaas deze keer. Als haar hand daarbij per ongeluk de zijne raakt, trekt ze die snel terug. Johannes knikt een keer geruststellend en neemt weer plaats achter zijn ezel. Een heerlijke rust komt over hem en hij betrapt zich erop dat hij zich verheugt op de volgende sessie. Het portret is nog lang niet af. Hij wil alle lagen van haar persoonlijkheid ontdekken en in het portret aanbrengen. Ze verdient een meesterwerk.
Veel te snel staat de vrouw weer voor de deur. Johannes toont haar de eerste opzet. Ze werpt er een korte blik op en tast dan zonder commentaar naar haar geldbuidel.
‘Was het een beetje uit te houden?’ mompelt ze.
Johannes knikt. ‘We hebben prachtige gesprekken gevoerd.’
De vrouw kijkt hem ongelovig aan. ‘Heeft ze gesproken?’
Zonder het geld aan te nemen, steekt Johannes zijn handen in de zakken. ‘Jazeker.’ Over het hoofd van de vrouw staart hij naar het meisje op het krukje. Ze slaat haar ogen neer, maar niet voordat ze hem nog een glimp van haar lach heeft getoond. ‘Alleen niet met zoveel woorden.’
Dit verhaal is gepubliceerd in de bundel ‘Zwarte tijden, gouden bladzijden’ van De Webschrijvers ism CPNB. Juryvoorzitter Abdelkader Benali hierover: ‘Een knap gekunseld historisch verhaal. Het meisje sprak, alleen met niet zoveel woorden. Hier wordt een prachtig verhaal verteld in weinig woorden.’
Foto: Marieke de Jonge – Janmaat
8 reacties op “Twee gezichten (kort verhaal)”